Onder de titel 'LEF voor burgers van morgen' verscheen deze tekst als opiniestuk in De MORGEN van woensdag 30 november 2011, ondertekend door een reeks academici, schrijvers (lijst onderaan)
PLEIDOOI VOOR EEN ALGEMEEN VORMEND VAK OVER LEVENSBESCHOUWING, ETHIEK, BURGERSCHAP EN FILOSOFIE
De vzw LEF (= Levensbeschouwing, Ethiek, Filosofie, opgericht 20 mei 2011) pleit voor het invoeren van een onafhankelijk, verplicht en algemeen vormend vak over levensbeschouwing, ethiek, burgerschap en filosofie in alle jaren en netten van het Vlaamse leerplichtonderwijs. De vzw LEF wil met dit voorstel tegemoet komen aan het tekort aan levensbeschouwelijke – en dus cultureel-maatschappelijke – geletterdheid bij jongeren en wil het hiaat inzake burgerschapseducatie en filosofie in ons onderwijs dichten. Het vak moet ook de levensbeschouwelijke gevoeligheid verfijnen en jongeren democratische en interculturele attitudes en vaardigheden bijbrengen. De samenleving is vandaag geseculariseerd en multicultureel. Alle jongeren moeten – ongeacht hun levensbeschouwing – maximaal voorbereid zijn om daar op een zinvolle manier hun weg in te vinden – zowel op sociaal als op individueel vlak.
De vzw LEF (= Levensbeschouwing, Ethiek, Filosofie, opgericht 20 mei 2011) pleit voor het invoeren van een onafhankelijk, verplicht en algemeen vormend vak over levensbeschouwing, ethiek, burgerschap en filosofie in alle jaren en netten van het Vlaamse leerplichtonderwijs. De vzw LEF wil met dit voorstel tegemoet komen aan het tekort aan levensbeschouwelijke – en dus cultureel-maatschappelijke – geletterdheid bij jongeren en wil het hiaat inzake burgerschapseducatie en filosofie in ons onderwijs dichten. Het vak moet ook de levensbeschouwelijke gevoeligheid verfijnen en jongeren democratische en interculturele attitudes en vaardigheden bijbrengen. De samenleving is vandaag geseculariseerd en multicultureel. Alle jongeren moeten – ongeacht hun levensbeschouwing – maximaal voorbereid zijn om daar op een zinvolle manier hun weg in te vinden – zowel op sociaal als op individueel vlak.
Vormend vak
Het vak LEF is allereerst belangrijk omdat het bijdraagt tot de persoonsvorming en allgemeine Bildung van leerlingen conform de opdracht van ons onderwijs. LEF wil bovendien leerlingen voorbereiden om straks als burger in de (democratische en multiculturele) samenleving te participeren. Er is nood aan informatie over de levensbeschouwelijke wortels van onze samenleving, aan kennis van de levensbeschouwelijke ander, aan een reflectief vermogen om de eigen levensbeschouwelijke zoektocht vorm te geven, aan vaardigheden om met diversiteit om te gaan, aan burgerschapseducatie.
Onafhankelijk vak
Het vak LEF wordt georganiseerd zoals elk ander schoolvak en dus niet door de huidige erkende levensbeschouwelijke instanties. Er zijn duidelijke eindtermen en de examens tellen mee net zoals die van andere vakken. De inspectie en kwaliteitsbewaking ressorteert onder het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse gemeenschap. Mits eventuele bijscholing kan het vak LEF gegeven worden door de ervaringsdeskundigen van vandaag: de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken en filosofie. In de toekomst wordt een afzonderlijke lerarenopleiding voorzien.
Verplicht vak
Voor het vak LEF kan geen vrijstelling verleend worden en het moet aangeboden worden in alle netten. Het vak komt immers tegemoet aan de algemene plicht van het onderwijs om jongeren degelijk te informeren, kritisch-reflectief te vormen en hen genuanceerd met onderwerpen te leren omgaan.
Schoolpact bij de tijd brengen
Met dit voorstel wil de vzw LEF aansluiten bij de levensbeschouwelijke actualiteit en de uitgangspunten van het schoolpact (1958) in vraag stellen. Een levensbeschouwelijke opdeling katholiek-vrijzinnig is bij de huidige generatie jongeren immers zo goed als verdwenen. Het schoolpact gaat er ook ten onrechte vanuit dat alle ouders hun kinderen geëngageerd levensbeschouwelijk onderwijs willen laten volgen. Dit was wellicht het geval in de jaren vijftig toen het schoolpact tot stand kwam, maar is nu niet meer vanzelfsprekend.
We betwijfelen ook in hoeverre het vandaag wel de beste optie is om jongeren in het officieel onderwijs voor de levensbeschouwelijke vakken, per levensbeschouwing in afzonderlijke klassen te zetten. Interculturele vaardigheden, dialoog en begrip kunnen beter tot stand komen als de leerlingen met verschillende levensbeschouwelijke overtuigingen samen les krijgen.
Conform de godsdienstvrijheid kunnen de geëngageerde vakken die georganiseerd worden door de levensbeschouwingen zelf – en daarmee ook buiten de controle van de school en de overheid vallen – facultatief aangeboden worden in het officieel onderwijs. Dit kan al dan niet binnen het curriculum. Het vrij onderwijs blijft de vrijheid behouden om naast LEF, verplicht of facultatief een confessioneel vak in het curriculum op te nemen.
Draagvlak
Er is veel sympathie voor het idee, zowel bij directies, leerkrachten, leerlingen als ouders, maar om allerlei redenen blijft de sympathie vaak erg impliciet. De vzw LEF wil het idee van een vak over levensbeschouwing, ethiek, burgerschap en filosofie een gezicht geven en stapsgewijs en in overleg acties ondernemen om dit idee te realiseren.
Het vak LEF is allereerst belangrijk omdat het bijdraagt tot de persoonsvorming en allgemeine Bildung van leerlingen conform de opdracht van ons onderwijs. LEF wil bovendien leerlingen voorbereiden om straks als burger in de (democratische en multiculturele) samenleving te participeren. Er is nood aan informatie over de levensbeschouwelijke wortels van onze samenleving, aan kennis van de levensbeschouwelijke ander, aan een reflectief vermogen om de eigen levensbeschouwelijke zoektocht vorm te geven, aan vaardigheden om met diversiteit om te gaan, aan burgerschapseducatie.
Onafhankelijk vak
Het vak LEF wordt georganiseerd zoals elk ander schoolvak en dus niet door de huidige erkende levensbeschouwelijke instanties. Er zijn duidelijke eindtermen en de examens tellen mee net zoals die van andere vakken. De inspectie en kwaliteitsbewaking ressorteert onder het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse gemeenschap. Mits eventuele bijscholing kan het vak LEF gegeven worden door de ervaringsdeskundigen van vandaag: de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken en filosofie. In de toekomst wordt een afzonderlijke lerarenopleiding voorzien.
Verplicht vak
Voor het vak LEF kan geen vrijstelling verleend worden en het moet aangeboden worden in alle netten. Het vak komt immers tegemoet aan de algemene plicht van het onderwijs om jongeren degelijk te informeren, kritisch-reflectief te vormen en hen genuanceerd met onderwerpen te leren omgaan.
Schoolpact bij de tijd brengen
Met dit voorstel wil de vzw LEF aansluiten bij de levensbeschouwelijke actualiteit en de uitgangspunten van het schoolpact (1958) in vraag stellen. Een levensbeschouwelijke opdeling katholiek-vrijzinnig is bij de huidige generatie jongeren immers zo goed als verdwenen. Het schoolpact gaat er ook ten onrechte vanuit dat alle ouders hun kinderen geëngageerd levensbeschouwelijk onderwijs willen laten volgen. Dit was wellicht het geval in de jaren vijftig toen het schoolpact tot stand kwam, maar is nu niet meer vanzelfsprekend.
We betwijfelen ook in hoeverre het vandaag wel de beste optie is om jongeren in het officieel onderwijs voor de levensbeschouwelijke vakken, per levensbeschouwing in afzonderlijke klassen te zetten. Interculturele vaardigheden, dialoog en begrip kunnen beter tot stand komen als de leerlingen met verschillende levensbeschouwelijke overtuigingen samen les krijgen.
Conform de godsdienstvrijheid kunnen de geëngageerde vakken die georganiseerd worden door de levensbeschouwingen zelf – en daarmee ook buiten de controle van de school en de overheid vallen – facultatief aangeboden worden in het officieel onderwijs. Dit kan al dan niet binnen het curriculum. Het vrij onderwijs blijft de vrijheid behouden om naast LEF, verplicht of facultatief een confessioneel vak in het curriculum op te nemen.
Draagvlak
Er is veel sympathie voor het idee, zowel bij directies, leerkrachten, leerlingen als ouders, maar om allerlei redenen blijft de sympathie vaak erg impliciet. De vzw LEF wil het idee van een vak over levensbeschouwing, ethiek, burgerschap en filosofie een gezicht geven en stapsgewijs en in overleg acties ondernemen om dit idee te realiseren.
(in alfabetische volgorde):
Ludo Abicht (filosoof/publicist), Tinneke Beeckman (filosofe, VUB), Chokri Ben Chikha (theatermaker), Stefaan Blancke (filosoof UGent), Maarten Boudry (filosoof UGent), Piet Bracke (socioloog UGent), Eva Brems (juriste UGent), Andreas De Block (filosoof KUL), Katelijne De Corte (leerkracht zedenleer), Tom Decorte (criminoloog UGent), Sam De Graeve (voormalig hoofdredacteur HUMO, televisiemaker), Paul De Hert (jurist VUB), Kaat Delrue (pedagoog Gent), Gita Deneckere (historica UGent), Henk de Smaele (historicus UA), Carl Devos (politicoloog UGent), Bruno De Wever (historicus UGent), Jan Dumolyn (historicus UGent), Geert Gabriëls (directeur gemeentelijke basisschool t Kofschip Duffel), Kristien Hemmerechts (auteur, Engelse letterkunde KUB), Stefan Hertmans (auteur), Marc Hooghe (politicoloog KUL), Dirk Jacobs (socioloog Ulb), Dimokritos Kavadias (onderwijssocioloog VUB), Rik Lefevere (leerkracht rkgodsdienst, Roeselaere), Wim Lasoen (artistiek directeur MUDA kunstencampus Gent), Johan Leman (antropoloog, KUL), Koen Lemmens (jurist KUL-VUB-UA), Geert Lernout (literatuurwetenschapper, UA), Ulrich Libbrecht (sinoloog, comparatieve filosofie), Vivian Liska (Duitse literatuur en directeur van het Instituut voor Joodse Studies UA), Petra Meier (politicologe UA), Eric Min (auteur), Jan Orbie (politicoloog UGent), Bart Pepermans (Directeur basisschool de Vlindertuin, GO! Mechelen), Rik Pinxten (antropoloog Ugent), Anne Provoost (auteur), Veerle Provoost (filosofe UGent), Stefan Rummens (filosoof KUL), Dave Sinardet (politicoloog UA), Patrick Stouthuysen (politicoloog VUB), Johan Temmerman (Protestantse Kerk Gent), Piet Van Avermaet (directeur van het Steunpunt Diversiteit en Leren, UGent), Jean Paul Van Bendegem (Filosoof VUB), Mania Van der Cam (directrice GO! Gent), Griet Vandermassen (filosofe UGent/publiciste), Maarten Van Dyck (filosoof UGent), Guido Vanheeswijck (filosoof UA/KUL), Walter Van Herck (filosoof UA), Mieke Van Houtte (onderwijssociologe UGent), Peter Verhelst (auteur), Jo Verhenneman (directeur Villa Zonnebloem, GO! Freinetschool Mechelen), Dirk Verhofstadt (moraalfilosoof UGent, publicist),Etienne Vermeersch (em. filosoof UGent), Jan Verplaetse (moraalfilosoof UGent), Gert Verschraegen (socioloog UA), Hendrik Vos (politicoloog UGent), Piet Wauters (Directeur Lagere Gemeenteschool Bonheiden).
Ludo Abicht (filosoof/publicist), Tinneke Beeckman (filosofe, VUB), Chokri Ben Chikha (theatermaker), Stefaan Blancke (filosoof UGent), Maarten Boudry (filosoof UGent), Piet Bracke (socioloog UGent), Eva Brems (juriste UGent), Andreas De Block (filosoof KUL), Katelijne De Corte (leerkracht zedenleer), Tom Decorte (criminoloog UGent), Sam De Graeve (voormalig hoofdredacteur HUMO, televisiemaker), Paul De Hert (jurist VUB), Kaat Delrue (pedagoog Gent), Gita Deneckere (historica UGent), Henk de Smaele (historicus UA), Carl Devos (politicoloog UGent), Bruno De Wever (historicus UGent), Jan Dumolyn (historicus UGent), Geert Gabriëls (directeur gemeentelijke basisschool t Kofschip Duffel), Kristien Hemmerechts (auteur, Engelse letterkunde KUB), Stefan Hertmans (auteur), Marc Hooghe (politicoloog KUL), Dirk Jacobs (socioloog Ulb), Dimokritos Kavadias (onderwijssocioloog VUB), Rik Lefevere (leerkracht rkgodsdienst, Roeselaere), Wim Lasoen (artistiek directeur MUDA kunstencampus Gent), Johan Leman (antropoloog, KUL), Koen Lemmens (jurist KUL-VUB-UA), Geert Lernout (literatuurwetenschapper, UA), Ulrich Libbrecht (sinoloog, comparatieve filosofie), Vivian Liska (Duitse literatuur en directeur van het Instituut voor Joodse Studies UA), Petra Meier (politicologe UA), Eric Min (auteur), Jan Orbie (politicoloog UGent), Bart Pepermans (Directeur basisschool de Vlindertuin, GO! Mechelen), Rik Pinxten (antropoloog Ugent), Anne Provoost (auteur), Veerle Provoost (filosofe UGent), Stefan Rummens (filosoof KUL), Dave Sinardet (politicoloog UA), Patrick Stouthuysen (politicoloog VUB), Johan Temmerman (Protestantse Kerk Gent), Piet Van Avermaet (directeur van het Steunpunt Diversiteit en Leren, UGent), Jean Paul Van Bendegem (Filosoof VUB), Mania Van der Cam (directrice GO! Gent), Griet Vandermassen (filosofe UGent/publiciste), Maarten Van Dyck (filosoof UGent), Guido Vanheeswijck (filosoof UA/KUL), Walter Van Herck (filosoof UA), Mieke Van Houtte (onderwijssociologe UGent), Peter Verhelst (auteur), Jo Verhenneman (directeur Villa Zonnebloem, GO! Freinetschool Mechelen), Dirk Verhofstadt (moraalfilosoof UGent, publicist),Etienne Vermeersch (em. filosoof UGent), Jan Verplaetse (moraalfilosoof UGent), Gert Verschraegen (socioloog UA), Hendrik Vos (politicoloog UGent), Piet Wauters (Directeur Lagere Gemeenteschool Bonheiden).